AL Pèire e al Crestian
Dònas e Sénhers,
A la debuta d’aquela 48ena EOE voldriái aver una pensada per dus valents defensors de l’occitan que nos an quitats ongan.
Lo primièr a se’n anar, lo 8 de genièr foguèt lo Pèire Boissière, president de l’EOE-IEO 47 de 2009 a 2O18.
Podem dire d’el que foguèt un grand militant de la causa occitana e un òme de memòria, el, que la malautiá li panèt la siá, las darrièras annadas de sa vida.
Brilhant engenhaire agronòm, renoncièt a una carrièra prometeira per se consacrar a la lenga dels sius, del pòble del naut Agenés, l’occitan. Corses de lenga, una ràdio, e sustot un trabalh de collectatge : cants, danças, jòcs, non pas per los amolonar sus las laissas poscosas d’un musèu, mas per los tornar far viure, en animant bals, concèrts, jòcs, estagis, conferéncias, en s’engatjant dins mantunas associacions coma la nòstra, que foguèt un dels artesans de la fusion EOE e IEO 47.
Lo segond, a nos quitar, lo 4 d’agost es lo Crestian Rapin, un dels 3 fondadors de l’EOE.
Aquela idèia de fargar un otís a mièg camin entre Universitat prestigiosa e umila escòla, lor venguèt a l’encòp, al Crestian Rapin, al Joan Rigosta e al paure Marcèu Esquiu. Mercés a eles tres, de milierats de personas a còps de 400 cada an per las primièras edicions, passèron a l’EOE e contunhan d’i passar per se tornar apropriar o s’apropriar la lenga.
Mas lo ròtle que joguèt a l’EOE deu pas far doblidar, discret, benvolent e umil, ni lo grand erudit, ni lo linguista saberut, ni lo lexicograf que nos daissa un diccionari de referéncia, ni l’escrivan, lo poèta mai d’un còp premiat, ni lo militant politic occitanista.
Pèire, Crestian, la vòstra òbra demorarà. La contunharem.
Amics aicí presents, per saludar la siás memòrias, vos demandarai non pas d’observar una minuta de silenci, d’un silenci de mòrt, mas d’una de bruch, del bruch de la vida que contunha e de los aplaudir.
Dònas e Sénhers,
Ongan, per aquela 48ena E.O.E, me regaudissi que l’inauguracion, empachada dempuèi dus ans se posque tornar tenir. E començarai doncas per mercejar totas las personas qu’avèm pogut tornar convidar, que son aicí presentas o que se son desencusadas : aital testimònian de l’interès que pòrtan al nòstre trabalh e sustot a la lenga occitana.
D’unes, benlèu, traparàn que, d’una annada a l’autra, remeni, e auràn rason ! Çaquelà, lor respondrai que nos cal mercejar – e qu’es un plaser per jo – las collectivitats e totes los que nos ajudan e qu’an permés la tenguda d’aquela 48ena EOE : l’ofici Public de la Lenga occitana, finançat per las regions occitanas, lo departament d’Òlt e Garona, la comuna de Vilanèva d’Òlt, e tanben los mecènas, los sòcis benfaitors, que respondon «presents» cada còp que la moneda nos manca ; totes permeton a l’EOE de contunhar lo siu prètzfach : far viure e far passar la lenga.
Grandmercés a eles.
Mas mercejarai tanben tota l’equipa nòva qu’an brandit las pelhas de la vièlha dòna que, benlèu lassa dels sius 48 ans, feblejava e que se seriá daissada anar. Nani ! Benlèu que al siu arbre qualquas brancas se secavan, qualques fuèlhas tombavan, mas la soca èra encara viva, las rasigas prigondas e la saba prèsta de tornar pujar. E ongan foguèron pas que qualques borrons magrinèls que grelhèron, foguèron pas que qualques ramelets abroquits que vegetèron : sus la vièlha soca foguèron brostas venantas, cambas poderosas que s’enairèron, conflas de saba, conflas de vida.
Amigas, amics del C.A., del burèu, de las comissions, «sòcis actius» coma se ditz, valents e eficaces, vosautres totes que vos sètz regussats las margas, tanlèu la darrièra escòla acabada, e que del vòstre trabalh de tota l’annada avètz complit lo vòstre prètzfach, lo de far d’aquela 48ena escòla una capitada, vos grandmercegi pel vòstre trabalh remirable. E, amigas, amics estagiaris, se sètz aicí tan nombroses a poder seguir aquela 48ena EOE, a vos poder tornar apropriar o vos apropriar la lenga nòstra, a la poder far viure, cantar, contar, jogar o rire, son a aqueles valents (e non pas al President) qu’ac devètz. E vos demandarai de los mercejar, de los aplaudir, de los ovacionar, s’ac meritan.
Amigas, amics, nosautres Occitans, nos cal totjorn justificar.
Pels exagonistas acarnassits, existissèm pas. L’occitan, las lengas regionalas de França existisson pas pus, son pas pus parladas per digús, levat «qualques vielhasses endecoses dins los EHPAD o un punhat de pastres dins la montanha».
Son de lengas mòrtas ? Avètz lo sentit d’èsser aicí dins un EHPAD ? L’escoleta confla de drollets, un quart dels estagiaris de mens de 25 ans, 60% de 25 a 60ans, 22% de mai de 6O ans, e seriam pas qu’un punhat de vièlhs, un pè dins la tomba ?
E de tot biais, ajustan los exagonistas, aquelas lengas an pas jamai existit : pas que de «patoeses», segond la definicion del Littré «tot just bons per s’adreçar a las bèstias». E la literatura dels Trobadors ? Mas aquò’s de vièlh francés! respondon.
Amigas, amics, vosautres totes aicí presents, dels jovenòts de l’escoleta, dels jovents de l’escòla’adò als mai annadits, fasèm la pròva que sèm vius, que nos volèm pas plegar, que la lenga nòstra la volèm gardar e qu’avèm un avenidor !
Vos diràn los exagonistas que sèm de sectaris, d’enemics de la Republica e que ne respectam pas las valors. Las respèctan, eles, la Libertat, l’Egalitat, la Frairetat ? E lo nòstre Paratge, la nòstra Convivéncia se deurián clinar davant un art de viure novèl qu’es lo de passar davant l’autre o de l’espotir ?
Vos diràn, los exagonistas que sèm de passadistas enemics del progrès, «d’amishses», de nostalgics de la candèla e dels esclòps.
Quin progrès? La nòstra planeta agotada, escanada, las pandemias, las calorassas e los aigats, las guèrras, los magres de mai en mai magres a se secar e los grasses de mai en mai grasses a ne petar, la violéncia, lo fanatisme, lo retorn de las vièlhas ideologias racistas, xenofòbas,
«autoritàrias», per pas dire fascistas ? Es aquò, lo progrès ? Un venidor a la sentor de fin de monde ?
E, ajustan los exagonistas, que, de tot biais, es pas la pena de discutir, que i a pas d’alternativa, que lo nòstre caminament es unenc e que se pòt pas cambiar.
Cada lenga nos pòrta un biais de pensar, de nos ligar en lo nomenant, al monde, a las plantas, a las bèstias, a la tèrra, a l’autre, de partejar, d’escambiar ambe el. E l’Umanitat, la Civilizacion an progressats pas que mercés a de rescontres de monde diferents : las civilizacions
que causiguèron lo replec sus elas meteissas, ne crebèron.
Amigas, amics, sèm pas de folcloristas pintoresques acrancats a la borrèia, a la garbura e al sòmis d’un còp èra. Defendre l’occitan, defendre la lenga nòstra es defendre la diversitat, que sens ela cap de progrès vertadièr es possible.
Defendre la nòstra lenga es refusar de se plegar a la fatalitat d’un sens unenc de l’istòria. Defendre l’occitan es obrar a la descolonizacion dels esperits per la pensada unenca. Defendre l’occitan es gardar l’esper en l’endemans que tornen cantar.
Amigas, amics, regussem-nos las margas, avèm pas lo dreit de nos acossomir !
Bernat Bergé
Vilanèva, lo 16.08.22
Fotò: Rogièr Gaston